φυσικη ιστορια
Κυριακή, Φεβρουαρίου 22, 2009
καθαρα δευτερα...
Η Καθαρη Δευτερα ειναι η συνεχεια της Αποκριας.Εχουμε λοιπον πληθωρα δρωμενων που σκοπο εχουν την ευετηρια.
Ενα απο αυτα-αγνωστο σε μενα- ηταν κι ο Καλογερος.Δρωμενο της Θρακης που γινοταν την Καθαρη δευτερα.Δυο καλογεροι που εκλεγονταν καθε 4 χρονια απο τους εγγαμους,η μπαμπω με το 7μηνιτικο παιδι της,δυο κοριτσια ή νυφες(αγαμοι νεοι),δυο κατσιβελοι και δυο χωροφυλακες ειναι τα προσωπα.Οι καλογεροι μεταμφιεσμενοι με δερματα ζωων και προσωπιδες απο δερματα οι οποιοι φερουν κουδουνια και δοξαρι(τοξο).
Οι κατσιβελοι κατασκευαζουν υνι,συμβολο της γονιμοτητας της γης.
Γινεται λοιπον εικονικη αροση με ανθρωπους ζεμενους κι οχι ζωα.
Ο ενας καλογερος ξαφνικα θελει να νυμφευθει και βρισκει τη νυφη.Ο αλλος καλογερος-κουμπαρος τον σκοτωνει κι η νυφη θρηνει.Καποια στιγμη,ο νεκρος ανασταινεται.Ο δαιμονας της φυσης φονευεται σε ακμαια ηλικια για να μην πεθανει απο γεροντικο μαρασμο και στη συνεχεια ανασταινεται.
Το τελευταιο μερος ειναι τελετουργικη αροση μπροστα στην εκκλησια με καινουργιο αλετρι και ζυγο και επισης εικονικη σπορα.
Ολες αυτες οι παραστασεις παραπεμπουν στα εξ αμαξης των αρχαιων αθηναιων,στα κατ'αγρους διονυσια,στους χοας και τα ληναια.
Αναλογα δρωμενα ειχαμε και σε αλλες περιοχες οπως το Ζαφειρη στην Ηπειρο,τους Μαηδες στο Πηλιο αργοτερα,το Μπεη,τον Κιοπεκμπεη,τους Πιτταραδες,την ΚΟρελλα στη Σκυρο,το θανατο-κηδεια του Καρναβαλου,το βλαχικο γαμο στη Θηβα,το καρναβαλι του Σοχου,τη Σουσα στη Μυτιληνη κ.α.
Η Καθαρη Δευτερα ειναι η πρωτη μερα της Μεγαλης Σαρακοστης.Συνεπως,αυτη τη μερα δεν καταναλωνονται τα υπολοιπα της Τυρινης γιατι καθαριζονται ακομα και τα πιατικα.Η εννοια της αλλαγης τονιζεται και με την εξοδο στη φυση οπου καταναλωνονται νηστισιμα φαγητα και αζυμο ψωμι,η λαγανα,χωρις προζυμι δλδ.
Στον Τυρναβο,γνωστο ειναι πια οτι μαγειρευεται το μπουρανι,μια χορτοσουπα αλαδωτη απο σπανακι,ρυζι και λιγο ξυδι και τραγουδιουνται ασεμνα αποκριατικα τραγουδια.
Ουσιαστικα ειναι μια αποπειρα να παραταθει η Αποκρια παρα να υποδεχτουμε την αυστηρη Σαρακοστη που ερχεται.
Παλιοτερα βεβαια τα εδεσματα ηταν λιγο πιο λιτα π.χ. ταραμας,χαλβας,κρεμμυδια φρεσκα,ραπανακια και θαλασσινα που τα μαζευαν επιτοπου σε καποιες περιοχες και τα εβραζαν αλαδωτα.
Ετσι ειχαν νοημα τα οσα λεγονταν αποχαιρετωντας τον καρναβαλο...
"Εμεις ετουτον κλαιομεν ,εμας ποιος θα μας κλαψει,οπου το σκορδοκρεμμυδο τ'αντερα θα μας καψει(κρητη)"
"Ο λαζανας ψυχομαχει κι ο μακαρουνης κλαιει κι ο κρομμυδος σουσουραδει απανω στο τραπεζι"
και μερικα σκωπτικα τραγουδια απο αυτα που τραγουδουσε κι η γιαγια μου μαζι με τις αδερφες,νυφαδες και κουνιαδες της οταν μαζευονταν στο σπιτι για να γιορτασουν τα κουλουμα ολοι μαζι.
Το μουνί το λένε Γιώτα
και τον πούτσο Παναγιώτα.
Και τον πούτσο Παναγιώτα
κι όποιον θέλεις σύρε ρώτα.
Κι όποιον θέλεις σύρε ρώτα,
το κεφάλι μπαίνει πρώτα.
Το κεφάλι μπαίνει πρώτα
και τ' αρχιδια κλείν' την πόρτα.
----------------------------------
Ένα μουνί παινεύτηκε
σ' ανατολή και δύση
πως δεν ευρέθη πούτσαρος
να πάει να το γαμήσει
Κι ο πούτσος μου που τ' άκουσε
πολύ του κακοφάνη
βάζει στ' αρχίδια του φτερά
και τρέχει και το φτάνει
Βρε συ, βρε συ παλιόμουνο
τι έχεις και παινιέσαι;
στον κόσμο που γεννήθηκες
πρέπει για να γαμιέσαι
----------------------
Και μερικα απο την Κοζανη
Στης Ακρίβειας Τουν Κιρό
Στης ακρίβειας του κιρό
χάλιψα να παντριφτώ
πήρα σβάρνα τα χουριά
Σπούρτα , Βάντσα, Κισαριά.
Βρήκα μια χουντρή γυναίκα
που ’τρουγιν όσου για δέκα.
Δέκα φούρνοι παξιμάδι
γιόμα, βράδυ δεν τη φτάνουν.
Κι τ’ Διφτέρα τ’ χαραή
προυβατίνα μ’ ένα αρνί.
Κι σαν πάει να κατουρήσει
μύλους να ’ταν θα γυρίσει
κι σαν πάει για να κλάσει
πύργους να ’ταν θα χαλάσει.
-------------------------------------------------
Γέρασα Κι Δεν Μπουρώ
Γέρασα κι δεν μπουρώ
τα τραγούδια μου να πω.
Γλεπου νιες κι είμι ζηλιάρης
είμι κι παραπουνιάρης.
Σώπα πάππου μου μην κλαις
θα γιράσουνι κι αυτές
κι θα γίνουνι γριές.
Κι ου πάππους μι τη μπάμπου
έπισαν για να πλαγιάσουν
κι χατήρ΄ να μη χαλάσουν.
Μώρι πάππου μ τι ’ν’ αυτά
μην ξυπνήσουμι τ’ φαμπλιά
κι πάρ΄ χαμπάρ΄ η γείτουνιά.
----------------------------
Κλουσαρά
Έβαλα μια κλουσαρά
μι σαρανταπέντι αβγά
το ’να βγήκιν κλο-κλο-κλο
τ’ άλλου βγήκιν ξιου-ξιου-ξιου.
Βγήκιν κι ένας πιτεινός
πάει στουν πέρα μαχαλά
να ξυπνάει την παπαδιά.
Παπαδιά πού πάει παπάς;
Πάει στου μύλου ου κιρατάς.
Παπαδιά που πάει παπάς;
Πλάκουνι κι μη ρουτάς.
Ενα απο αυτα-αγνωστο σε μενα- ηταν κι ο Καλογερος.Δρωμενο της Θρακης που γινοταν την Καθαρη δευτερα.Δυο καλογεροι που εκλεγονταν καθε 4 χρονια απο τους εγγαμους,η μπαμπω με το 7μηνιτικο παιδι της,δυο κοριτσια ή νυφες(αγαμοι νεοι),δυο κατσιβελοι και δυο χωροφυλακες ειναι τα προσωπα.Οι καλογεροι μεταμφιεσμενοι με δερματα ζωων και προσωπιδες απο δερματα οι οποιοι φερουν κουδουνια και δοξαρι(τοξο).
Οι κατσιβελοι κατασκευαζουν υνι,συμβολο της γονιμοτητας της γης.
Γινεται λοιπον εικονικη αροση με ανθρωπους ζεμενους κι οχι ζωα.
Ο ενας καλογερος ξαφνικα θελει να νυμφευθει και βρισκει τη νυφη.Ο αλλος καλογερος-κουμπαρος τον σκοτωνει κι η νυφη θρηνει.Καποια στιγμη,ο νεκρος ανασταινεται.Ο δαιμονας της φυσης φονευεται σε ακμαια ηλικια για να μην πεθανει απο γεροντικο μαρασμο και στη συνεχεια ανασταινεται.
Το τελευταιο μερος ειναι τελετουργικη αροση μπροστα στην εκκλησια με καινουργιο αλετρι και ζυγο και επισης εικονικη σπορα.
Ολες αυτες οι παραστασεις παραπεμπουν στα εξ αμαξης των αρχαιων αθηναιων,στα κατ'αγρους διονυσια,στους χοας και τα ληναια.
Αναλογα δρωμενα ειχαμε και σε αλλες περιοχες οπως το Ζαφειρη στην Ηπειρο,τους Μαηδες στο Πηλιο αργοτερα,το Μπεη,τον Κιοπεκμπεη,τους Πιτταραδες,την ΚΟρελλα στη Σκυρο,το θανατο-κηδεια του Καρναβαλου,το βλαχικο γαμο στη Θηβα,το καρναβαλι του Σοχου,τη Σουσα στη Μυτιληνη κ.α.
Η Καθαρη Δευτερα ειναι η πρωτη μερα της Μεγαλης Σαρακοστης.Συνεπως,αυτη τη μερα δεν καταναλωνονται τα υπολοιπα της Τυρινης γιατι καθαριζονται ακομα και τα πιατικα.Η εννοια της αλλαγης τονιζεται και με την εξοδο στη φυση οπου καταναλωνονται νηστισιμα φαγητα και αζυμο ψωμι,η λαγανα,χωρις προζυμι δλδ.
Στον Τυρναβο,γνωστο ειναι πια οτι μαγειρευεται το μπουρανι,μια χορτοσουπα αλαδωτη απο σπανακι,ρυζι και λιγο ξυδι και τραγουδιουνται ασεμνα αποκριατικα τραγουδια.
Ουσιαστικα ειναι μια αποπειρα να παραταθει η Αποκρια παρα να υποδεχτουμε την αυστηρη Σαρακοστη που ερχεται.
Παλιοτερα βεβαια τα εδεσματα ηταν λιγο πιο λιτα π.χ. ταραμας,χαλβας,κρεμμυδια φρεσκα,ραπανακια και θαλασσινα που τα μαζευαν επιτοπου σε καποιες περιοχες και τα εβραζαν αλαδωτα.
Ετσι ειχαν νοημα τα οσα λεγονταν αποχαιρετωντας τον καρναβαλο...
"Εμεις ετουτον κλαιομεν ,εμας ποιος θα μας κλαψει,οπου το σκορδοκρεμμυδο τ'αντερα θα μας καψει(κρητη)"
"Ο λαζανας ψυχομαχει κι ο μακαρουνης κλαιει κι ο κρομμυδος σουσουραδει απανω στο τραπεζι"
και μερικα σκωπτικα τραγουδια απο αυτα που τραγουδουσε κι η γιαγια μου μαζι με τις αδερφες,νυφαδες και κουνιαδες της οταν μαζευονταν στο σπιτι για να γιορτασουν τα κουλουμα ολοι μαζι.
Το μουνί το λένε Γιώτα
και τον πούτσο Παναγιώτα.
Και τον πούτσο Παναγιώτα
κι όποιον θέλεις σύρε ρώτα.
Κι όποιον θέλεις σύρε ρώτα,
το κεφάλι μπαίνει πρώτα.
Το κεφάλι μπαίνει πρώτα
και τ' αρχιδια κλείν' την πόρτα.
----------------------------------
Ένα μουνί παινεύτηκε
σ' ανατολή και δύση
πως δεν ευρέθη πούτσαρος
να πάει να το γαμήσει
Κι ο πούτσος μου που τ' άκουσε
πολύ του κακοφάνη
βάζει στ' αρχίδια του φτερά
και τρέχει και το φτάνει
Βρε συ, βρε συ παλιόμουνο
τι έχεις και παινιέσαι;
στον κόσμο που γεννήθηκες
πρέπει για να γαμιέσαι
----------------------
Και μερικα απο την Κοζανη
Στης Ακρίβειας Τουν Κιρό
Στης ακρίβειας του κιρό
χάλιψα να παντριφτώ
πήρα σβάρνα τα χουριά
Σπούρτα , Βάντσα, Κισαριά.
Βρήκα μια χουντρή γυναίκα
που ’τρουγιν όσου για δέκα.
Δέκα φούρνοι παξιμάδι
γιόμα, βράδυ δεν τη φτάνουν.
Κι τ’ Διφτέρα τ’ χαραή
προυβατίνα μ’ ένα αρνί.
Κι σαν πάει να κατουρήσει
μύλους να ’ταν θα γυρίσει
κι σαν πάει για να κλάσει
πύργους να ’ταν θα χαλάσει.
-------------------------------------------------
Γέρασα Κι Δεν Μπουρώ
Γέρασα κι δεν μπουρώ
τα τραγούδια μου να πω.
Γλεπου νιες κι είμι ζηλιάρης
είμι κι παραπουνιάρης.
Σώπα πάππου μου μην κλαις
θα γιράσουνι κι αυτές
κι θα γίνουνι γριές.
Κι ου πάππους μι τη μπάμπου
έπισαν για να πλαγιάσουν
κι χατήρ΄ να μη χαλάσουν.
Μώρι πάππου μ τι ’ν’ αυτά
μην ξυπνήσουμι τ’ φαμπλιά
κι πάρ΄ χαμπάρ΄ η γείτουνιά.
----------------------------
Κλουσαρά
Έβαλα μια κλουσαρά
μι σαρανταπέντι αβγά
το ’να βγήκιν κλο-κλο-κλο
τ’ άλλου βγήκιν ξιου-ξιου-ξιου.
Βγήκιν κι ένας πιτεινός
πάει στουν πέρα μαχαλά
να ξυπνάει την παπαδιά.
Παπαδιά πού πάει παπάς;
Πάει στου μύλου ου κιρατάς.
Παπαδιά που πάει παπάς;
Πλάκουνι κι μη ρουτάς.
Τρίτη, Φεβρουαρίου 17, 2009
Αποκριες...
Εχουμε και λεμε λοιπον...
Πρωτη κυριακη της αποκριας=Προφωνη ή Απολυτή,πιστευεται ότι οι ψυχες των πεθαμενων ελευθερωνονται και κυκλοφορουν στη Γη.
Κινδυνος για τους ζωντανους που πρεπει να τις καλοπιασουν γι’αυτό με την πρωτη μπουκια λενε "θεος σχωρεστον"
Δευτερη Κυριακη= Κρεατινη ή Ολοκριγιά
Τουτη είναι η βδομαδα κατά την οποια δε νηστευεται-καταλυεται-η Τεταρτη κι η Παρασκευη γι’αυτό και τη λενε κι Αρτσι-Βουρτσι(καμια σχεση με τη γνωστη ηθοποιο) γιατι όλα γινονται ανω-κατω.
Η Πεμπτη αυτης της εβδομαδας είναι η Τσικνοπεμπτη.
Σε μερικες περιοχες την Τσικνοπεμπτη φτιαχνουν πιλαφι με κρεας και το μοιραζουν
στους φτωχους γιατι τη μερα αυτή «θα τσικνωσει τη γωνια του κι ο φτωχος»
Θα ψησει στη φωτια χοιρινο κρεας ή άλλο (χοιροσφαγια),θα μοσχοβολησει τον αερα.
Ακομη τουτη τη μερα γινονται συνεστιασεις,οικογενειακες συγκεντρωσεις και οι ανθρωποι ντυνονται μασκαραδες.
Γινονται επισης και συνεστιασεις δασκαλων και μαθητων σε επαγγελματικο επιπεδο (μαστοροι και τσιρακια)
Η επομενη βδομαδα είναι η Τυρινη ή μακαρονου ή Τρανη αποκρια.
Την Κυριακη κορυφωνονται οι εορτασμοι και τα οικογενειακα τραπεζωματα και οι κάθε ειδους μαζωξεις.
Το βραδυ της Τυρινης μαζευονται στο σπιτι του γηραιοτερου της οικογενειας για να γλεντησουν και να συγχωρεθουν γιατι στη Σαρακοστη θα μπουμε σε νηστεια και καθαρισμο σωματος ΚΑΙ ψυχης(κυριως ψυχης τολμω να πω)
Τρωμε πιτες και τυροκομικα,χειροποιητα μακαρονια και παιζουμε το «χασκα» με αβγο ή χαλβα
Τι είναι ο χασκας τωρα;
Η μανα του σπιτιου,παιρνει ένα σφιχτο βρασμενο αυγο,το καθαριζει και το δενει με νημα που το στερεωνει στην ακρη ενός ξυλου μηκους περιπου ενός μετρου.
Μολις τελειωσει το τραπεζι της Τυρινης παιρνει το ξυλο με το αυγο κι αρχιζει να το περιφερει μπροστα στο στομα ολων σαν εκρεμες και οποιος το πιασει είναι ο νικητης.
Ευχονται μαλιστα»με αυγο το κλεινω,με αυγο να το ανοιξω»εννοωντας το Πασχα με το κοκκινο αυγο.
Αλλου αντι για αυγο βαζουν χαλβα.
Αυτά προς το παρον,μη με βαρεθειτε κιολας :-)
Η Καθαρα Δευτερα εχει δικο της…τροπαρι,χαχαχα!
Πρωτη κυριακη της αποκριας=Προφωνη ή Απολυτή,πιστευεται ότι οι ψυχες των πεθαμενων ελευθερωνονται και κυκλοφορουν στη Γη.
Κινδυνος για τους ζωντανους που πρεπει να τις καλοπιασουν γι’αυτό με την πρωτη μπουκια λενε "θεος σχωρεστον"
Δευτερη Κυριακη= Κρεατινη ή Ολοκριγιά
Τουτη είναι η βδομαδα κατά την οποια δε νηστευεται-καταλυεται-η Τεταρτη κι η Παρασκευη γι’αυτό και τη λενε κι Αρτσι-Βουρτσι(καμια σχεση με τη γνωστη ηθοποιο) γιατι όλα γινονται ανω-κατω.
Η Πεμπτη αυτης της εβδομαδας είναι η Τσικνοπεμπτη.
Σε μερικες περιοχες την Τσικνοπεμπτη φτιαχνουν πιλαφι με κρεας και το μοιραζουν
στους φτωχους γιατι τη μερα αυτή «θα τσικνωσει τη γωνια του κι ο φτωχος»
Θα ψησει στη φωτια χοιρινο κρεας ή άλλο (χοιροσφαγια),θα μοσχοβολησει τον αερα.
Ακομη τουτη τη μερα γινονται συνεστιασεις,οικογενειακες συγκεντρωσεις και οι ανθρωποι ντυνονται μασκαραδες.
Γινονται επισης και συνεστιασεις δασκαλων και μαθητων σε επαγγελματικο επιπεδο (μαστοροι και τσιρακια)
Η επομενη βδομαδα είναι η Τυρινη ή μακαρονου ή Τρανη αποκρια.
Την Κυριακη κορυφωνονται οι εορτασμοι και τα οικογενειακα τραπεζωματα και οι κάθε ειδους μαζωξεις.
Το βραδυ της Τυρινης μαζευονται στο σπιτι του γηραιοτερου της οικογενειας για να γλεντησουν και να συγχωρεθουν γιατι στη Σαρακοστη θα μπουμε σε νηστεια και καθαρισμο σωματος ΚΑΙ ψυχης(κυριως ψυχης τολμω να πω)
Τρωμε πιτες και τυροκομικα,χειροποιητα μακαρονια και παιζουμε το «χασκα» με αβγο ή χαλβα
Τι είναι ο χασκας τωρα;
Η μανα του σπιτιου,παιρνει ένα σφιχτο βρασμενο αυγο,το καθαριζει και το δενει με νημα που το στερεωνει στην ακρη ενός ξυλου μηκους περιπου ενός μετρου.
Μολις τελειωσει το τραπεζι της Τυρινης παιρνει το ξυλο με το αυγο κι αρχιζει να το περιφερει μπροστα στο στομα ολων σαν εκρεμες και οποιος το πιασει είναι ο νικητης.
Ευχονται μαλιστα»με αυγο το κλεινω,με αυγο να το ανοιξω»εννοωντας το Πασχα με το κοκκινο αυγο.
Αλλου αντι για αυγο βαζουν χαλβα.
Αυτά προς το παρον,μη με βαρεθειτε κιολας :-)
Η Καθαρα Δευτερα εχει δικο της…τροπαρι,χαχαχα!
Σάββατο, Φεβρουαρίου 07, 2009
ψυχοσαββατα...
Η πρωτη βδομαδα της Αποκριας ονομαζεται Προφωνή ή Απολυτή και πιστευεται οτι αυτη τη μερα ελευθερωνονται οι ψυχες και κυκλοφορουν στον επανω κοσμο.
Τα Σαββατα της Αποκριας λοιπον ειναι Ψυχοσαββατα.Πώς συνδυαζονται τα γλεντια και τα ξεφαντωματα με τη λατρεια των νεκρων;
Ας δουμε μερικα απο αυτα τα εθιμα...
Στην Κρητη πιστευουν οτι το Ψυχοσάββατο οι ψυχές κάθονται στα δέντρα και μας βλέπουν. Αν κόψεις ένα κλαδί θα πέσουν κάτω και θα παραπονεθούνε… για αυτό την παραμονή και ανήμερα του Ψυχοσάββατου δεν κόβουν δέντρα.
Πηγαίνουν κόλλυβα στην εκκλησία και μετά τη λειτουργία τα μοιράζουν.
Πηγαίνοντας πίσω στους αρχαίους Έλληνες, αυτή ήταν μια εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης.Αυτή η γιορτή περιελάμβανε τελετουργικά αφιερωμένα και στην "νέα ζωή" (το μπουμπούκιασμα των δέντρων, των κλημάτων, των λουλουδιών, κτλ.) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον "πάνω κόσμο" περίπου την 1η Μαρτίου. Με την ανατολή του χριστιανισμού η εκκλησία προσπάθησε να υποβαθμισει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει με χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, κατά την διάρκεια αυτών των ημερών βρίσκουμε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και μνημοσύνων στα τρία Ψυχοσάββατα όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασμένο σιτάρι (κόλιβα) στην εκκλησία και τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα μετά την λειτουργία στην μνήμη των αγαπημένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι τα δύο Σάββατα πριν την "Κυριακή της Απόκρεω " και την "Κυριακή της Τυρινής"και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα-η μέρα των Αγ.Θεοδώρων.Υπάρχει ενα παλιό έθιμο στο οποίο μαντεύετε ποιόν θα παντρευτείτε.
Βάζετε λίγο σιτάρι κάτω από το μαξιλάρι σας και προσεύχεστε στους Αγ.Θεοδώρους να σας αποκαλύψουν τον μελλοντικό σας σύζυγο στο όνειρό σας.
Αυτό,απο την Αρκαδια...
Επειδη λοιπον οι νεκροί πιστεύεται ότι βρίσκονται ήδη από την αρχή του Τριωδίου στον επάνω κόσμο. Τα πράγματα λοιπόν είναι... επικίνδυνα για τη ζωή. Ετσι πρέπει να τις καλοπιάσουν για να βοηθήσουν στην αναπαραγωγή της ζωής και στη βλάστηση της φύσης. Την ίδια περίοδο,οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια (γιορτή των λουλουδιών και των νεκρών), οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί τα Λεμούρια, Ροσάλια ή Ρουσάλια.
Ο στόχος της χαρούμενης γιορτής είναι να χαιρετίσουν και να εξευμενίσουν τη γη, στην οποία βρίσκεται θαμμένος ο κόκκος του σίτου, έτσι,τώρα που ετοιμάζεται να έρθει η Ανοιξη και να βλαστήσουν όλα, να είναι πλούσια η σοδειά από την οποία κρέμεται η ίδια η ζωή. Ετσι μέσα στα γλέντια καλό είναι να θυμάται ο άνθρωπος αυτούς που είναι θαμμένοι στη γη για να συνειδητοποιεί ότι κι αυτός είναι σαν τον κόκκο του σίτου, που βλασταίνει και πεθαίνει.
Μαζί με τη χαρά, η ψυχή, βιώνει και τη λύπη για τη θνητότητα του ανθρώπινου είδους. Γι' αυτό και σύντομα προσδοκά το μήνυμα της Ανάστασης.
ΤΑ ΚΟΛΛΥΒΑ
Τα κόλλυβα δεν είναι σύγχρονη συνήθεια αλλά προ-χριστιανική και η λέξη προέρχεται από τη λέξη «κόλλυβος» που σήμαινε τον κόκκο του σίτου και ένα μικράς αξίας νόμισμα. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι προσέφεραν στους νεκρούς την πανσπερμία ένα μείγμα σιταριού και άλλων καρπών. Σε ανασκαφές (στη Θεσσαλία) έχουν βρεθεί υπολείμματα σιταριού ξηρών καρπών και ροδιού μέσα σε πανέρι.
Σήμερα τα λένε και απλά «σιτάρι» πιθανόν για να αποσιωπούν τη λέξη κόλλυβα, που συνδέεται με μνημόσυνα και συνεπώς με τον πόνο. Σε πολλά μέρη,το ίδιο τελετουργικό παρασκεύασμα το φτιάχνουν και για τους ζωντανούς την παραμονή της ονομαστικής τους γιορτής και τα λένε «σπερνά» επειδή τα πηγαίνουν στην εκκλησία την παραμονή για να «διαβαστούν» στον εσπερινό.
Τα υλικά των κολλύβων
Οι νοικοκυρές πάντα βάζουν τα δυνατά τους να φτιάξουν όσο μπορούν καλύτερα τα κόλλυβα για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών.
Το βασικό υλικό είναι το σιτάρι, σύμβολο της γης.
Απαραίτητη είναι και η σταφίδα δηλαδή το ξερό σταφύλι που συμβολίζει τη γλυκύτητα της ζωής και τον Χριστό (εγώ ειμί η άμπελος).
Το ρόδι είναι το φρούτο του Kάτω Kόσμου που ο Πλούτωνας έδωσε στην Περσεφόνη για να τη «δέσει» με τον Αδη.
Τα ασπρισμένα αμύγδαλα συμβολίζουν τα «οστά τα γεγυμνωμένα» καιμας θυμίζουν την κοινή μοίρα όλων μας ενώ ο μαϊντανός εκφράζει την ευχή ο αγαπημένος μας να αναπαυτεί «εν τόπω χλοερώ...».
ΥΛΙKΑ
½ κιλό σιτάρι άσπρο σκληρό
½ κουταλάκι αλάτι
1½ φλιτζάνι σταφίδες μαύρες
3/4 φλιτζάνι σταφίδες ξανθές
200 γρ. ασπρισμένα αμύγδαλα ελαφρά ψημένα
150 γρ. καρύδια κομμένα και ελαφρά ψημένα
3 κουταλιές σουσάμι ψημένο
½ φλιτζάνι τριμμένα φουντούκια
½ φλιτζάνι τριμμένα μπισκότα ή αλεσμένα αφράτα στραγάλια
1½ φλιτζάνι σπόρους ροδιού
1 κουταλάκι κανέλα
1 φλιτζάνι μικρά χρωματιστά κουφέτα
1 κουταλιά φυλλαράκια μαϊντανού
ΕKΤΕΛΕΣΗ
Πλύντε καλά το σιτάρι και βάλτε το να βράσει με άφθονο νερό και το αλάτι. Οταν είναι έτοιμο (προσέξτε να μη διαλυθεί) βγάλτε το με τρυπητή κουτάλα στο σουρωτήρι και ξεπλύντε το με άφθονο δροσερό νερό για να φύγει η κόλλα του. Απλώστε διπλή πετσέτα και απλώστε το επάνω να σουρώσει εντελώς. Μετά από 5-6 ώρες ανακατέψτε το με όλα τα υλικά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: αλλοιώνονται εύκολα γι' αυτό βάλτε τα στο ψυγείο.
Τα Σαββατα της Αποκριας λοιπον ειναι Ψυχοσαββατα.Πώς συνδυαζονται τα γλεντια και τα ξεφαντωματα με τη λατρεια των νεκρων;
Ας δουμε μερικα απο αυτα τα εθιμα...
Στην Κρητη πιστευουν οτι το Ψυχοσάββατο οι ψυχές κάθονται στα δέντρα και μας βλέπουν. Αν κόψεις ένα κλαδί θα πέσουν κάτω και θα παραπονεθούνε… για αυτό την παραμονή και ανήμερα του Ψυχοσάββατου δεν κόβουν δέντρα.
Πηγαίνουν κόλλυβα στην εκκλησία και μετά τη λειτουργία τα μοιράζουν.
Πηγαίνοντας πίσω στους αρχαίους Έλληνες, αυτή ήταν μια εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης.Αυτή η γιορτή περιελάμβανε τελετουργικά αφιερωμένα και στην "νέα ζωή" (το μπουμπούκιασμα των δέντρων, των κλημάτων, των λουλουδιών, κτλ.) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον "πάνω κόσμο" περίπου την 1η Μαρτίου. Με την ανατολή του χριστιανισμού η εκκλησία προσπάθησε να υποβαθμισει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει με χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, κατά την διάρκεια αυτών των ημερών βρίσκουμε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και μνημοσύνων στα τρία Ψυχοσάββατα όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασμένο σιτάρι (κόλιβα) στην εκκλησία και τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα μετά την λειτουργία στην μνήμη των αγαπημένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι τα δύο Σάββατα πριν την "Κυριακή της Απόκρεω " και την "Κυριακή της Τυρινής"και το πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα-η μέρα των Αγ.Θεοδώρων.Υπάρχει ενα παλιό έθιμο στο οποίο μαντεύετε ποιόν θα παντρευτείτε.
Βάζετε λίγο σιτάρι κάτω από το μαξιλάρι σας και προσεύχεστε στους Αγ.Θεοδώρους να σας αποκαλύψουν τον μελλοντικό σας σύζυγο στο όνειρό σας.
Αυτό,απο την Αρκαδια...
Επειδη λοιπον οι νεκροί πιστεύεται ότι βρίσκονται ήδη από την αρχή του Τριωδίου στον επάνω κόσμο. Τα πράγματα λοιπόν είναι... επικίνδυνα για τη ζωή. Ετσι πρέπει να τις καλοπιάσουν για να βοηθήσουν στην αναπαραγωγή της ζωής και στη βλάστηση της φύσης. Την ίδια περίοδο,οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια (γιορτή των λουλουδιών και των νεκρών), οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί τα Λεμούρια, Ροσάλια ή Ρουσάλια.
Ο στόχος της χαρούμενης γιορτής είναι να χαιρετίσουν και να εξευμενίσουν τη γη, στην οποία βρίσκεται θαμμένος ο κόκκος του σίτου, έτσι,τώρα που ετοιμάζεται να έρθει η Ανοιξη και να βλαστήσουν όλα, να είναι πλούσια η σοδειά από την οποία κρέμεται η ίδια η ζωή. Ετσι μέσα στα γλέντια καλό είναι να θυμάται ο άνθρωπος αυτούς που είναι θαμμένοι στη γη για να συνειδητοποιεί ότι κι αυτός είναι σαν τον κόκκο του σίτου, που βλασταίνει και πεθαίνει.
Μαζί με τη χαρά, η ψυχή, βιώνει και τη λύπη για τη θνητότητα του ανθρώπινου είδους. Γι' αυτό και σύντομα προσδοκά το μήνυμα της Ανάστασης.
ΤΑ ΚΟΛΛΥΒΑ
Τα κόλλυβα δεν είναι σύγχρονη συνήθεια αλλά προ-χριστιανική και η λέξη προέρχεται από τη λέξη «κόλλυβος» που σήμαινε τον κόκκο του σίτου και ένα μικράς αξίας νόμισμα. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι προσέφεραν στους νεκρούς την πανσπερμία ένα μείγμα σιταριού και άλλων καρπών. Σε ανασκαφές (στη Θεσσαλία) έχουν βρεθεί υπολείμματα σιταριού ξηρών καρπών και ροδιού μέσα σε πανέρι.
Σήμερα τα λένε και απλά «σιτάρι» πιθανόν για να αποσιωπούν τη λέξη κόλλυβα, που συνδέεται με μνημόσυνα και συνεπώς με τον πόνο. Σε πολλά μέρη,το ίδιο τελετουργικό παρασκεύασμα το φτιάχνουν και για τους ζωντανούς την παραμονή της ονομαστικής τους γιορτής και τα λένε «σπερνά» επειδή τα πηγαίνουν στην εκκλησία την παραμονή για να «διαβαστούν» στον εσπερινό.
Τα υλικά των κολλύβων
Οι νοικοκυρές πάντα βάζουν τα δυνατά τους να φτιάξουν όσο μπορούν καλύτερα τα κόλλυβα για να τιμήσουν τη μνήμη των νεκρών.
Το βασικό υλικό είναι το σιτάρι, σύμβολο της γης.
Απαραίτητη είναι και η σταφίδα δηλαδή το ξερό σταφύλι που συμβολίζει τη γλυκύτητα της ζωής και τον Χριστό (εγώ ειμί η άμπελος).
Το ρόδι είναι το φρούτο του Kάτω Kόσμου που ο Πλούτωνας έδωσε στην Περσεφόνη για να τη «δέσει» με τον Αδη.
Τα ασπρισμένα αμύγδαλα συμβολίζουν τα «οστά τα γεγυμνωμένα» καιμας θυμίζουν την κοινή μοίρα όλων μας ενώ ο μαϊντανός εκφράζει την ευχή ο αγαπημένος μας να αναπαυτεί «εν τόπω χλοερώ...».
ΥΛΙKΑ
½ κιλό σιτάρι άσπρο σκληρό
½ κουταλάκι αλάτι
1½ φλιτζάνι σταφίδες μαύρες
3/4 φλιτζάνι σταφίδες ξανθές
200 γρ. ασπρισμένα αμύγδαλα ελαφρά ψημένα
150 γρ. καρύδια κομμένα και ελαφρά ψημένα
3 κουταλιές σουσάμι ψημένο
½ φλιτζάνι τριμμένα φουντούκια
½ φλιτζάνι τριμμένα μπισκότα ή αλεσμένα αφράτα στραγάλια
1½ φλιτζάνι σπόρους ροδιού
1 κουταλάκι κανέλα
1 φλιτζάνι μικρά χρωματιστά κουφέτα
1 κουταλιά φυλλαράκια μαϊντανού
ΕKΤΕΛΕΣΗ
Πλύντε καλά το σιτάρι και βάλτε το να βράσει με άφθονο νερό και το αλάτι. Οταν είναι έτοιμο (προσέξτε να μη διαλυθεί) βγάλτε το με τρυπητή κουτάλα στο σουρωτήρι και ξεπλύντε το με άφθονο δροσερό νερό για να φύγει η κόλλα του. Απλώστε διπλή πετσέτα και απλώστε το επάνω να σουρώσει εντελώς. Μετά από 5-6 ώρες ανακατέψτε το με όλα τα υλικά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: αλλοιώνονται εύκολα γι' αυτό βάλτε τα στο ψυγείο.
